ความหมายของคำราชาศัพท์

2.1 ความหมายของคำราชาศัพท์

          คำว่า “ราชาศัพท์” มีความหมายว่า ศัพท์หรือถ้อยคำสำหนับพระราชา ศัพท์หลวง ศัพท์ราชการ แต่โดยทั่วไป หมายถึง คำสุภาพที่ใช้ให้ถูกต้องเหมาะสมกับฐานะหรือสถานภาพของบุคคลต่างๆ ได้แก่ พระมหากษัตริย์ (พระราชา) พระราชวงศ์ ข้าราชการ พระภิกษุและสุภาพชนทั่วไป

การใช้ถ้อยคำถูกต้องตามฐานะของบุคคล มี ๕ ชั้น ดังนี้

 ๑. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระบรมราชินี

 ๒. พระบรมวงศานุวงศ์ (เจ้านาย)

 ๓. พระภิกษุสงฆ์

 ๔. ข้าราชการ

 ๕. สุภาพชนทั่วไป

          2.1.1 คำราชาศัพท์ที่มีความหมายว่า กำหนดการ

                   2.1.1.1 “หมายรับสั่ง”ใช้กับพระราชพิธีภายใน เป็นหมายสั่งเจ้าหน้าที่ปฏิบัติการผู้สั่งคือพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

2.1.1.2 “หมายกำหนดการ” ใช้กับงานพระราชพิธี ที่มีเอกสารแจ้งกำหนดขั้นตอนของงาน โดยอ้างถึงพระบรมราชโองการ คือ ขึ้นต้นข้อความว่า “นายกรัฐมนตรี หรือเลขาธิการพระราชวังรับพระบรมราชโองการเหนือเกล้าฯ สั่งว่า...” เจ้าหน้าที่จะต้องส่งหมายกำหนดการเสนอนายกรัฐมนตรีลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ เพื่อให้เป็นพระบรมราชโองการที่ถูกต้องตามรัฐธรรมนูญ

2.1.1.3 “กำหนดการ” ใช้กับงานทั่วไปที่พระราชวงศ์ บุคคลสำคัญ ราชการหรือเอกชนจัดขึ้น หมายถึง รายการต่างๆที่กำหนดไว้ในงานหรือพิธี โดยเขียนไว้ในบัตรหรือบอกด้วยวาจา

* ข้อสังเกต หากงานใดเกี่ยวข้องกับพระมหากษัตริย์ แต่ไม่ได้เป็นงานพระราชพิธีซึ่งกำหนดขึ้นโดยพระบรมราชโองการ ให้ใช้ว่า “กำหนดการ” เช่น กำหนดการสวนสนามแสดงความสวามิภักดิ์ เป็นต้น เพราะเป็นงานที่ทางราชการจัดขึ้น

2.1.2 คำราชาศัพท์ที่มีความหมายว่า “คำพูดหรือพูด”

          2.1.2.1 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ถ้าเป็นงานราชการเรื่องสำคัญ ใช้ว่า “พระราชดำรัส” หรือ “พระราชกระแส” ถ้าเป็นเรื่องธรรมดาสามัญไม่ใช่ราชการ ใช้ว่า “รับสั่ง” หรือ “ตรัส”

          2.1.2.2 เจ้านายชั้นพระบรมราชวงศ์ ใช้ว่า “รับสั่ง” “ตรัส” “ดำรัส”

          2.1.3 คำราชาศัพท์ที่มีความหมายว่า “คำสั่ง”

                   2.1.3.1 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ใช้ว่า “มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ประกาศว่า”

2.1.3.2 สมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ ใช้ว่า “มีพระราชเสาวนีย์เหนือเกล้าเหนือกระหม่อม สั่งว่า”

2.1.3.3 สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯสยามมกุฎราชกุมาร ใช้ว่า “มีพระราชบัณฑูรเหนือเกล้าเหนือกระหม่อม สั่งว่า”

2.1.3.4 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี ใช้ว่า “มีพระราชบัญชาเหนือเกล้าเหนือกระหม่อม สั่งว่า”

          2.1.4 คำราชาศัพท์ที่มีความหมายว่า “ช่วยเหลือ”

                   2.1.4.1 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ใช้ว่า “พระบรมราชูปถัมภ์” เช่น ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้รับสมาคมนิสิตเก่าจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยไว้ในพระบรมราชูปถัมภ์”

2.1.4.2 สมเด็จพระบรมราชินีนาถ ใช้ว่า “พระบรมชินูปถัมภ์”

          2.1.5 คำราชาศัพท์ที่มีความหมายว่า “เป็น ,มี”

                   2.1.5.1 “มี” ใช้นำหน้าคำที่คำกริยาราชาศัพท์ เช่น มีพระบรมราชโองการ มีพระราชเสาวนีย์

2.1.5.2 “ทรงมี” ใช้นำหน้าคำที่เป็นคำนามราชาศัพท์ เช่น ทรงมีกล้องถ่ายรูป ทรงมีแสตมป์

2.1.5.3 “เป็น” ใช้นำหน้าคำที่เป็นคำนามราชาศัพท์ เช่น เป็นพระราชโอรส เป็นพระราชนัดดา

2.1.5.4 “ทรงเป็น”ใช้นำหน้าคำนามสามัญ เช่น ทรงเป็นครู ทรงเป็นนักปราชญ์

          2.1.6 คำราชาศัพท์ที่มีความหมายว่า “วันเกิด”

                   2.1.6.1 “วันพระราชสมภพ” หมายถึง วันเกิด ในรัชกาลปัจจุบัน คือ วันจันทร์ ธันวาคม พุทธศักราช 2470

          2.1.6.2 “วันคล้ายวันพระราชสมภพ” หมายถึง คล้ายวันเกิด เป็นวันที่ 5 ธันวาคม ของทุกปี

          2.1.6.3 “วันเฉลิมพระชนมพรรษา” หมายถึง วันฉลองวันเกิด เป็นวันทรงบำเพ็ญพระราชกุศลเฉลิมฉลองในมหามงคลสมัยคล้าย “วันพระบรมราชสมภพ” ที่เวียนมาบรรจบอีกวาระหนึ่ง

          2.1.7 คำราชาศัพท์ที่มีความหมายว่า “เดิน หรือ เดินทาง”

                   2.1.7.1 “เสด็จพระราชดำเนิน” ใช้เฉพาะกับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯสยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี เช่น เสด็จพระราชดำเนินไป

          2.1.7.2 “เสด็จ” ใช้นำหน้าคำกริยา เช่น เสด็จเข้า เสด็จขึ้น เสด็จประพาส เสด็จตรวจพล

          * ข้อสังเกต คำว่า “เสด็จพระดำเนิน” ไม่มีใช้ในราชาศัพท์ มีแต่ คำว่า “ทรงพระดำเนิน” แปลว่า เดิน

          * ข้อสังเกต คำว่า “เสด็จ” อาจใช้เป็นบุรุษสรรพนาม หมายถึง พระมหากษัตริย์หรือพระบรมวงศานุวงศ์ เช่น รับเสด็จ

2.1.8 คำราชาศัพท์ที่มีความหมายว่า “อายุ”

          8.1 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระบรมราชินีนาถ ใช้ว่า “พระชนมพรรษา.....พรรษา”

          8.2 สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯสยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระสังฆราช ใช้ว่า “พระชนมายุ.....พรรษา”

          8.3 พระบรมวงศานุวงศ์ นอกจากที่กล่าวมาแล้ว ใช้ว่า “พระชันษา.............ปี”

          2.1.9 คำราชาศัพท์ที่มีความหมายว่า “โอกาส”

                   9.1 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ใช่ว่า “พระบรมราชวโรกาส”

          9.2 สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯสยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี ใช้ว่า “พระราชวโรกาส”

* ข้อสังเกต ราชาศัพท์จะใช้เพียง 2 กรณี

1) “ขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาส” หรือ “ขอพระราชทานพระวโรกาส” หมายความว่า ขอโอกาส

2) “พระราชทานพระบรมราชวโรกาส” หรือ “พระราชทานพระราชวโรกาส” หมายความว่า ให้โอกาส